Depresja poporodowa jest zaburzeniem nastroju, które charakteryzuje się wystąpieniem objawów epizodu depresyjnego w ciągu 3 miesięcy po porodzie, trwającym od kilku miesięcy do kilku lat. Matki bardzo często cierpią w samotności i wstydzą się wyrażać swoje uczucia. Mimo trudności starają się opiekować niemowlęciem, choć z czasem staje się to niemożliwe, ponieważ depresja poporodowa wymaga leczenia specjalistycznego.
Depresja poporodowa – jakie ma objawy?
W depresji poporodowej można zaobserwować objawy klinicznej depresji tj.: obniżenie nastroju, drażliwość, zmniejszenie zainteresowań, spadek lub wzrost apetytu, bezsenność lub nadmierna senność, duża zależność, możliwe myśli samobójcze, zmęczenie, nadmierne poczucie winy, spadek popędu seksualnego, bóle somatyczne: bóle serca, brzucha, migreny, bóle pleców oraz lęk (Bilikiewicz, 2009; por. Royal College of Psychiatrists, 2007).
Charakterystycznymi objawami depresji poporodowej jest jednak: przesadne zamartwianie się o stan zdrowia dziecka, którego funkcjonowanie nie budzi obaw, osłabienie więzi z dzieckiem, często powracające myśli dotyczące skrzywdzenia dziecka, a nawet myśli dotyczące jego zabicia (Cameron, 2005).
Depresja poporodowa – jak często występuje?
Zaburzenie występuje u około 10 – 20 % kobiet, a więc jest zjawiskiem dość częstym (Cameron, 2005; por. Spock, 2011). Mężczyźni również mogą cierpieć na depresję po porodzie partnerki. Badania wykazują, że 4 – 13 % mężczyzn skarży się w tym okresie na objawy depresji (Areias i wsp., 1996).
Jakie są przyczyny depresji poporodowej?
Przyczyny depresji poporodowej są złożone. Autorzy podkreślają jednak dużą wagę czynników psychologicznych i społecznych tj.: depresja matki w przeszłości, młody wiek i wiążąca się z nim niedojrzałość emocjonalna, brak wsparcia ze strony partnera, negatywne doświadczenia związane z ciążą i macierzyństwem, deficyty w relacji z własnymi rodzicami, przyczyny wewnątrzpsychiczne tj.: osobowość narcystyczna, zależność, neurotyzm, obsesyjność (Watson i wsp., 1984; Boyce i wsp., 1991; Matthey i wsp., 2000).
Czy depresja może wystąpić już w ciąży?
Depresja może pojawić się już podczas ciąży. Dla kobiety ciąża często jest trudnym czasem, a huśtawka emocjonalna wynika w dużej mierze ze zmian hormonalnych w organizmie. Oprócz tego duże znaczenie ma odpowiedzialność związana z opieką nad dzieckiem. Występowanie depresji w ciąży szacuje się na 14–23 %. U połowy z tych kobiet depresja nie minie, lecz przekształci się w depresję poporodową.
Depresja w ciąży wymaga leczenia, inaczej stan chorej będzie się pogarszał i może dojść nie tylko do przedwczesnego porodu, ale nawet do osłabienia i spowolnienia rozwoju dziecka. Leczenie przede wszystkim skierowane jest na metody pozafarmakologiczne. Leki można stosować ostrożnie w wyjątkowych sytuacjach. Podstawowym leczeniem depresji w ciąży jest psychoterapia.
Co to jest przygnębienie poporodowe (baby blues)?
Depresja poporodowa bardzo często mylona jest z tzw. baby blues’em (przygnębieniem poporodowym). Chciałabym w tym miejscu przedstawić różnice między tymi dwoma stanami, ponieważ oba te terminy są często mylone i nadużywane. Baby Blues to czasowe obniżenie nastroju spowodowane reakcją hormonalną organizmu na poród. Ciało kobiety próbuje dostosować się do nowej sytuacji po porodzie. Pierwsze godziny po urodzeniu dziecka w trakcie których matka nie jest nim zainteresowana, jest rozdrażniona, płaczliwa są zupełnie normalne dla prawie 80 % kobiet i nie należy się nimi niepokoić. Nie jest to jeszcze nawet przygnębienie poporodowe (baby blues).
Baby Blues zaczynać się może już od samego porodu, ale trwa dłużej – do około 6 tygodni po porodzie. Główne jego objawy to obniżenie nastroju, zmęczenie, utrata zainteresowania dzieckiem, może też objawiać się pobudzeniem, wzmożoną aktywnością, zaburzeniami lękowymi. Baby Blues ustępuje samoistnie, nie wymaga leczenia środkami farmakologicznymi. Dotyczy 50–70 % matek (Pitt, 1973). Jest to więc stan o wiele krótszy i lżejszy niż depresja poporodowa.
Diagnostyka depresji poporodowej
Diagnozy depresji poporodowej może dokonać lekarz psychiatra lub psycholog po rozmowie z pacjentką lub też używając prostych testów tj. Edynburska Skala Depresji Poporodowej, Skala Depresji Becka lub Hamiltona.
Jak wygląda leczenie depresji poporodowej?
Depresji poporodowej nie można przeczekać! W przypadku braku leczenia może ona przekształcić się w postać chroniczną. Jego podjęcie jest istotne nie tylko ze względu na dobro kobiety, ale również dziecka. Stany depresyjne, których doświadcza matka utrudniają i zaburzają relację z dzieckiem i mogą wpływać negatywnie na dalszy jego rozwój. Leczenie depresji poporodowe obejmuje głównie psychoterapię, czasami konieczne jest również przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych. Podobnie jak w przypadku wszystkich problemów psychicznych leczenie depresji poporodowej wymaga czasu. Nie należy oczekiwać natychmiastowego efektu, warto natomiast uzbroić się w cierpliwość i zaangażować w proces psychoterapii.
Na czym polega psychoterapia depresji poporodowej?
Jedną z metod leczenia depresji poporodowej jest psychoterapia psychodynamiczna. Zadanie psychologa polega tu na pomocy w zrozumieniu i przyjęciu faktu, że uczucia których doświadcza matka są naturalne, nie podlegają krytyce i bardzo często wynikają z jej wcześniejszych doświadczeń z ważnymi osobami (rodzicami). Podczas takiej terapii kobieta uświadamia sobie przyczyny swojego przygnębienia, może przepracować swój żal, złość oraz odbudować poczucie godności i własnej wartości. Uświadamia sobie ona również swoje potrzeby często związane z miłością, opieką i akceptacją. Istotne jest również to, że ze swoimi emocjami nie jest już sama, psycholog ma jej towarzyszyć i wspierać w tej niełatwej pracy. Kiedy matka upora się ze swoimi emocjami może zacząć budować wystarczająco dobrą relację ze swoim dzieckiem.
Farmakoterapia depresji poporodowej
Kiedy objawy depresji są bardzo nasilone należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza psychiatry w celu podjęcia odpowiedniego leczenia farmakologicznego.
W przypadku depresji poporodowej dobrze jest łączyć farmakoterapię z psychoterapią.
Jakie są rokowania w przypadku depresji poporodowej?
Rokowanie na ogół jest pomyślne, przy standardowym leczeniu uzyskuje się remisję. Zdarzają się przypadki, w których zaburzenie przechodzi w formę przewlekłą. Właściwa informacja, opieka medyczna (psychoterapia, leczenie farmakologiczne) oraz wsparcie ze strony najbliższych powodują całkowite wyleczenie u zdecydowanej większości kobiet.
Artykuł powstał w oparciu o wykład pt. „Depresja poporodowa” wygłoszony na konferencji „Rodzi się człowiek” zorganizowanej przez Okręgową Izbę Pielęgniarek i Położnych w Siedlcach 09.09.2011r.
Bibliografia
Areias M.E.G., Kumar R., Barros H. & Figueiredo E. (1996) Correlates of Postnatal Depression in Mothers and Fathers. British Journal of Psychiatry,169, s.36-41.
Banasiak – Parzych B. (2007). Depresja poporodowa – przyczyny, skutki, zapobieganie. Wydawnictwo Koldruk.
Bilikiewicz A. (red.) (2009). Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Boyce P., Hickie I. & Parker G. (1991) Parents, partners or personality Risk factors for post-natal depression, Journal of Affective Disorders, 21, s.245-255.
Cameron A. D. (2005). Psychiatria. Wyd. II. Wrocław: Urban & Partner, s. 169-171.
Matthey S., Barnett B. Ungerer J. Waters B. (2000) Paternal and maternal depressed mood during the transition to parenthood, Journal of Affective Disorders, 60, s. 75-85.
Pitt B. (1973). Maternity Blues. British Journal of Psychiatry, 122, s. 431-433.
Spock B. (2011). Dziecko – pielęgnacja i wychowanie. Wydawnictwo Rebis.
Ulotka wydana przez Komisję Wydawniczą ds. Edukacji Publicznej Royal College of Psychiatrists.Wydawca serii: Dr Philip Timms. August 2007
Watson J.P., Elliott S.A., Rugg A.J. & Brough D.I. (1984) Psychiatric Disorder in Pregnancy and the First Postnatal Year. British Journal of Psychiatry,144, s. 453-462.